ΟΝΝΕΔ Κορινθίας

Διάβρωση των ακτών

Έχει γραφτεί από ΟΝΝΕΔ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Δευτέρα, 31 - 08 - 2009
Γράφει ο Λευτέρης Μεντζελόπουλος, Μέλος του Τ.Γ. ΟΝΝΕΔ Δ. Ξυλοκάστρου Μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Ε.Ε. έδειξε ότι οι παράκτιες περιοχές της Ευρώπης αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερα προβλήματα διάβρωσης, δηλαδή σταδιακής καταστροφής του εδάφους από τη θάλασσα. Η διάβρωση των παράκτιων ζωνών έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις για το περιβάλλον και τις ανθρώπινες δραστηριότητες και μπορεί να καταστρέψει κατοικίες και υποδομές, απειλώντας την ασφάλεια του πληθυσμού και την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως του τουρισμού, ενώ παράλληλα αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τους φυσικούς οικοτόπους. Σύμφωνα με τη μελέτη EUROSION που έγινε για λογαριασμό της Ε.Ε., το 1/5 των ακτών της Ευρώπης, περίπου 20.000 χιλιόμετρα, έχει επηρεαστεί ήδη σοβαρά ή αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα από τη διάβρωση, με την ακτογραμμή να υποχωρεί κατά 0,5 έως δύο μέτρα κάθε χρόνο και σε κάποιες περιπτώσεις μέχρι και 15 μέτρα. Η Ελλάδα υποφέρει από τα υψηλότερα επίπεδα διάβρωσης (28,6%), το τέταρτο υψηλότερο επίπεδο στην Ευρώπη, αλλά και από έλλειψη ευαισθησίας απέναντι στο πρόβλημα, καθώς, όπως έδειξε έρευνα που διεξήχθη στις ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου εμφάνισε τα χαμηλότερα ποσοστά ενημέρωσης πάνω σε θέματα ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών, διάβρωσης των ακτών και παράκτιων συστημάτων προστασίας. Τα κυριότερα αίτια της διάβρωσης των ακτών είναι η μείωση της παροχής ιζηματογενούς υλικού από την ενδοχώρα, λόγω της κατασκευής φραγμάτων και λιμνοδεξαμενών, επιχωματώσεων χειμάρρων και αμμοληψιών από τις παραλίες και τους ποταμούς, η μείωση της παροχής της άμμου από τις γειτονικές παράκτιες περιοχές, λόγω της κατασκευής λιμενικών ή άλλων παράκτιων έργων, η αύξηση της μέσης θαλάσσιας στάθμης (που προκαλείται από το φαινόμενο του θερμοκηπίου) και οι μεταβολές των κλιματικών συνθηκών. «Κάθε χρόνο –αναφέρει χαρακτηριστικά προηγούμενη ευρωπαϊκή μελέτη– πάνω από 100.000.000 τόνοι γης που θα κατέληγαν με φυσικές διαδικασίες στα παράκτια οικοσυστήματα χρησιμοποιούνται σήμερα για κατασκευές, συγκεντρώνονται από φράγματα ποταμών ή μπλοκάρονται από τεχνικά έργα». Όλα τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι η ήδη δραματική κατάσταση θα επιδεινωθεί στο προσεχές μέλλον και έτσι υπάρχει επιτακτική ανάγκη για τον άμεσο σχεδιασμό πολιτικών και πρακτικών, που θα φέρουν την παρακολούθηση και μελέτη της παράκτιας διάβρωσης και την προστασία των ακτών. Με τη μέχρι τώρα πρακτική, οι επεμβάσεις αφορούσαν την κατασκευή ‘σκληρών’ παράκτιων έργων προστασίας, δηλ. κατασκευών από σκυρόδεμα ή ογκολίθους παρόμοιες με αυτές των λιμενικών έργων. Στις περιπτώσεις αυτές η προστασία της ακτής γίνεται συνήθως με την κατασκευή παράκτιου τοίχου ή την κατασκευή προβολών και κυματοθραυστών με στέψη πάνω από τη μέση στάθμη της θάλασσας. Είναι όμως πολλά τα παραδείγματα ‘σκληρών’ Τεχνικών Έργων προστασίας ακτών, σε όλο τον Ελλαδικό χώρο, που είτε δεν έφεραν τα αποτελέσματα για τα οποία κατασκευάστηκαν (δηλ. δεν μείωσαν τη διάβρωση της ακτής ή δεν προστάτευσαν την ακτή που κατασκευάστηκε), δημιούργησαν προβλήματα διάβρωσης στην παρακείμενη παράκτια ζώνη, δημιούργησαν σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα ποιότητας νερού (εμποδίζοντας τη συχνή ανανέωσή τους) και οπτικής -αισθητικής όχλησης. Αντίθετα με τις παραπάνω κατασκευές, έχουν εφαρμοστεί, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, περιβαλλοντικά φιλικές τεχνικές που χαρακτηρίζονται σαν ‘ήπιες’ μέθοδοι προστασίας ακτών. Οι κυριότερες ήπιες μέθοδοι είναι: Τεχνητή ανάπλαση της ακτής και οι Βυθισμένοι κυματοθραύστες. Η τεχνητή ανάπλαση της ακτής δηλαδή, η δημιουργία μιας αμμώδους παραλίας, είναι μια πολύ διαδεδομένη μέθοδος. Στη μέθοδο αυτή τροφοδοτείται η ακτή με άμμο που λαμβάνεται από άλλες ακτές όπου υπάρχει περίσσεια υλικού αλλά και από τα ανοιχτά. Το υλικό τοποθετείται έτσι ώστε να επεκτείνεται η ακτή προς τη θάλασσα. Το ύψος που γίνεται η εναπόθεση του υλικού στην υφιστάμενη παραλία είναι της τάξης των 1-3 m πάνω από τη Μέση Στάθμη Θάλασσας. Η τεχνητή ανάπλαση μπορεί να συνοδεύεται και από άλλα ήπια τεχνικά έργα προστασίας που βοηθούν στον εγκλωβισμό των ποσοτήτων άμμου που μεταφέρθηκαν και ελαχιστοποιούν τις πλευρικές και τις εγκάρσιες απώλειες. Έτσι μπορεί να κατασκευαστούν πλευρικά βυθισμένοι πρόβολοι ή παράλληλα στην ακτή βυθισμένοι κυματοθραύστες. Οι βυθισμένοι κυματοθραύστες κατασκευάζονται συνήθως από λιθορριπή και ογκολίθους αλλά και από σκυρόδεμα. Η στέψη τους βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας επιτρέποντας στο νερό να κυκλοφορεί από πάνω τους, πράγμα που βοηθά στην ανανέωση των νερών της λιμενολεκάνης. Λόγω της παρουσίας τους ένα μέρος της κυματικής ενέργειας ανακλάται προς τα ανοιχτά και ένα μόνο μέρος της μεταδίδεται προς την ακτή. Με τον τρόπο αυτό η παρουσία τους μειώνει την διαβρωτική δράση των κυματισμών. Οι παραπάνω μέθοδοι μπορούν να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση της διάβρωσης μιας ακτής αλλά και για τη δημιουργία μιας νέας αμμώδους παραλίας. Σε κάθε περίπτωση οι παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών πρέπει να είναι επιστημονικά ορθές και περιβαλλοντικά φιλικές καθώς όποια κατασκευή γίνεται πάνω στην ακτή επιδρά διαφορετικά, με αποτέλεσμα να προκαλεί και διαφορετικούς ρυθμούς διάβρωσης. Μέτρα για την αντιμετώπιση της διάβρωσης στον ευρωπαϊκό χώρο Μεγάλα ευρωπαϊκά και μεσογειακά ερευνητικά προγράμματα (π.χ. Eurosion, BeachΜed, Living with Coastal Erosion in Europe: Sand and Space for Sustainability), που διερεύνησαν σε βάθος το φαινόμενο της διάβρωσης, κατέληξαν σε χρήσιμα συμπεράσματα, σχετικά με την λήψη αναγκαίων μέτρων για την ορθολογική αντιμετώπιση του φαινομένου και των αρνητικών/καταστροφικών επιπτώσεών του. Με βάση τα αποτελέσματα των προαναφερθεισών ερευνών προτείνονται τρεις δέσμες μέτρων με μορφή «συστάσεων» για την αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών στην Ευρώπη: 1. Ενδυνάμωση της προσαρμοστικότητας των ακτών με την αποκατάσταση της ισορροπίας των ιζημάτων. Αυτό συνεπάγεται τον εντοπισμό των περιοχών όπου συμβαίνουν ουσιαστικές διαδικασίες απόθεσης/ιζηματογένεσης, και εντοπισμό «στρατηγικών δεξαμενών ιζημάτων» από τις οποίες θα μπορούσαν να παρθούν ιζήματα χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η φυσική/οικολογική ισορροπία. 2. Η ευθύνη του δημόσιου τομέα για τους πιθανούς κινδύνους και την αποκατάσταση των ζημιών θα πρέπει να περιοριστεί και εν μέρει να μεταφερθεί στους άμεσα υπεύθυνους και τους επενδυτές. Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερο βαθμό υπευθυνότητας. Επιπλέον, οι κίνδυνοι θα μπορούσαν να αναγνωρίζονται και να ενσωματώνονται στο σχεδιασμό καθώς και στις επενδυτικές πολιτικές. Η ανησυχία για διάβρωση των ακτών θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων καθώς και στη διαχείριση των ακτών. 3. Ενεργή και σχεδιασμένη αντίδραση στη διάβρωση των ακτών. Αντί της σημερινής προσέγγισης για προσαρμογή στη διάβρωση των ακτών όταν συμβαίνει, μια μακροχρόνια και καλύτερα σχεδιασμένη προσέγγιση είναι απαραίτητη. Θα μπορούσε να βασίζεται σε περιφερειακή διαχείριση των παράκτιων ιζημάτων με στόχο την αποκατάσταση της παράκτιας προσαρμοστικότητας. Τα σχέδια πρέπει να αξιολογούν συγκριτικά το τι διακυβεύεται και ποια είναι τα κόστη και οι συνέπειες των διαφορετικών πολιτικών επιλογών. Αρχές-μέτρα ορθολογικής αντιμετώπισης του προβλήματος 1. Καταγραφή σε ψηφιακούς χάρτες, με χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS), της ακτογραμμής με διαβάθμιση της επικινδυνότητας ως προς τη δράση (ρυθμός) του διαβρωτικού φαινομένου. 2. Ειδική μέριμνα στο χωροταξικό σχεδιασμό για τις περιοχές με έντονα προβλήματα υποβάθμισης, πιέσεων και διάβρωσης στην ακτογραμμή και στο ευρύτερο παράκτιο περιβάλλον. 3. Εξάντληση της δυνατότητας χρήσης «ήπιων» τεχνικών (soft engineering) για την προστασία των ακτών από το διαβρωτικό και άλλα φαινόμενα (και όχι «σκληρών- βαρέων»). Δηλαδή να αποφεύγονται, γενικά, βαριές-ογκώδεις κατασκευές από παραδείγματος χάρη πρόβολοι από σκυρόδεμα, και να προτιμώνται, αντίθετα, όσο γίνεται πιο ελαφρές κατασκευές και απλές λύσεις, με μεθοδολογίες σχεδιασμού και κατασκευής που μιμούνται τους μηχανισμούς της φύσης και με χρήση, κατά το δυνατόν, φυσικών κατασκευαστικών υλικών (αμμο-ιλύες, κροκάλες, φυσικοί-θραυστοί λίθοι μεγάλων, κατά περίπτωση, διαστάσεων). Η επιλογή της λύσης-αντιμετώπισης να γίνεται ορθολογικά με βάση συγκεκριμένα κριτήρια (γνωστά και προσυμφωνημένα και με επιλεγμένους συντελεστές βαρύτητας) στο πλαίσιο μιας πoλυκριτηριακής ανάλυσης «κόστους/οφέλους» (cost/benefit analysis). 4. Προστασία ή επανενεργοποίηση παραθαλάσσιων φυσικών υγροτόπων που απορροφούν την κυματική ενέργεια και δημιουργούν γεω-μορφές (π.χ. αμμοθίνες) παρέχοντας, άμεσα και έμμεσα, προστασία στην όπισθεν αυτών ενδοχώρα. 5. Επιστημονική και ενόργανη (monitoring) παρακολούθηση της συμπεριφοράς του έργου μετά την κατασκευή και διόρθωση τυχόν σφαλμάτων, ατελειών, κλπ.
Τελευταία ενημέρωση ( Δευτέρα, 31 - 08 - 2009 )